Hoewel beschermd sinds 1999 is toegang tot de voormalige grote (3000 m2) boerderij van de landbouwkolonie bij politiebevel verboden wegens te bouwvallig. Landlopers en gedetineerden met een lichte straf runden het gemengde landbouwbedrijf en bewerkten de 210 ha akkergrond onder leiding van een landbouwingenieur, die vlak bij de boerderij woonde. De soms 6000 gedetineerden werden bewaakt door 150 soldaten. Naarmate het bedelaarshuis evolueerde tot strafinrichting en opvang voor ‘abnormalen’, raakte de boerderij in onbruik. Merksplas voert de komende jaren dringende onderhoudswerken uit aan de bouwvallige hoevegebouwen. Witte kruisjes zonder naam bezaaien de trieste dodenakker van de voormalige landloperskolonie van Merksplas. Een cijfer op de zijarm van de kruisjes is de enige identificatie van de overledenen. Vermoedelijk liggen hier 300 landlopers begraven. Sinds in 1993 de wet op de landloperij is afgeschaft, vinden geen begravingen meer plaats. Het ‘pestkerkhof’ aan de overkant van de dreef is nog desolater. Wie tijdens de Eerste Wereldoorlog het bijltje legde door besmettelijke ziekten, vond er zijn laatste plek in een graf vol kalk. Bij het uitbreken van de Spaanse griep vielen er in de kolonie tot 50 doden per dag. Omdat de graven werden hergebruikt, leek het alsof de kruisjes nooit stilstonden, maar leken te zweven. Nu staan er geen kruisen meer.
Ideale stopplaats tijdens een fietstochtje door de Noorderkempen. Ruim terras.
De Looypaal of Vossepaal is een eeuwenoude grenspaal op het raakpunt van de gemeenten Vosselaar, Turnhout en Beerse. In de richting van Beerse is de letter B gebeiteld, in de richting van Turnhout is dat een T, terwijl een sierlijke vossenstaart Vosselaar aangeeft. Het is het vertrekpunt van heel wat wandelingen en fetstochten.
Op het dorpsplein van Vosselaar, naast de neogotische Onze-Lieve-Vrouwekerk, is brasserie Het Park een ideale stopplaats. Els en Wim ontvangen je hartelijk in hun gezellige brasserie, waar je terechtkunt voor een hapje of een drankje, van een gewoon koffietje tot verzorgde snacks en maaltijdsalades.
Van dinsdag tot zondag.
Het natuurgebied De Duivelskuil bevindt zich op de plaats waar vroeger een kleiput met bijbehorende steenbakkerij was. De oude kleiput is ondertussen geëvolueerd tot een ven, waar je onder meer zonnedauw aantreft. Het gebied wordt begraasd door konikpaarden, van oorsprong een wild tot halfwild paardenras uit Polen en Wit-Rusland. Konik is het Poolse woord voor 'paardje'.
Café Aan de Waterkant is prachtig gelegen aan de fietsbrug over het kanaal Dessel-Schoten. Op het leuke terras met fraai uitzicht op de fietsbrug kun je in een groene omgeving rustig genieten van een koffietje of een lekker streekbiertje. Tenzij je trek hebt in een kleine snack.
Dagelijks.
Eind september 1944 vormde de Britse 146ste brigade het bruggenhoofd met de codenaam Plumbridge, bij Sint-Jozef Rijkevorsel. Dit bruggenhoofd was van zeer groot strategisch belang voor de geallieerde troepen. Hier staken ze het kanaal over om na een lange strijd de Duitse stellingen te doorbreken. Van hieruit startte ook de bevrijding van buurdorpen Brecht, Wuustwezel, Hoogstraten en Merksplas.
In de beboste stuifduinketen de Rollekensbergen in Lille staat de Boom van de Acht Zaligheden. Deze boom, een van de merkwaardigste in het land, had ooit 8 stammen. Eén werd er ziek en moest afgezaagd. Volgens de verhalen echter was dat een vandalenstreek van betrapte stropers, die zich zo wilden wreken op de boswachter. Vermoedelijk dateert de boom van 1850.
Doorlopend te bekijken.
Dé trekpleister van Vosselaar is de Konijnenberg, het enige overblijfsel van een stuifduinengebied dat al vermeld wordt op de Ferrariskaart van het einde van de 18de eeuw. Deze opmerkelijke groene zone van 18 ha, midden in het centrum van de gemeente, is een ideaal speelterrein voor de lokale jeugd. De sikkelvormige landduin met een lengte van maar liefst 700 m is zeer zeker de blikvanger, want hij strekt zich uit van het dorpscentrum in zuidwestelijke richting. Met zijn ruim 36 m is het de hoogste stuifduin in de Antwerpse Kempen. Dit natuurgebied heeft een beschermd statuut, maar blijft jammer genoeg onderhevig aan erosie.
Doorlopend toegangelijk.
Toen in 1993 de Wet op de Landloperij werd afgeschaft, kregen de nog 240 aanwezige landlopers hun vrijheid terug. Vanaf dan groeide de vroegere landloperskolonie uit tot een van de grootste strafnrichtingen van België. In de vroegere slaapzalen kwam een centrum voor uitgeprocedeerde illegalen. Rond deze gebouwen zit een volledig justitiedorp met cipierswoningen, een grote hoeve, een school en een kapel. Al die gebouwen zijn ondertussen beschermd.
De strafinrichting kan niet vrij bezocht worden. Gevangenismuseum (in de O.L.Vrouw-Hemelvaartkapel): van maart tot oktober, elke tweede en vierde zondag van de maand van 13 tot 18 u.
De Sint-Corneliuskapel is gebouwd in de 15de eeuw en bevat nog merkwaardig meubilair uit die periode. De kapel was vroeger een bedevaartsoord waar men schietgebedjes tegen stuipen, epilepsie of zenuwkwalen kwam doen. Cornelius is ook beschermheilige van de boeren en het rundvee. Nu nog wordt alle jaren op de dinsdag na Pasen de Kapellekesmarkt gehouden.
De kapel kan enkel op aanvraag bezocht worden.
Het mooie, 42 ha grote bosgebied Zwartgoorheide bestaat uit een aaneenschakeling van weilanden, heidegebieden en bospartijen met veel grove en Corsicaanse den. Het is een van de weinige regio’s in Vlaanderen waar de rode bosbes groeit. Kuif- en matkopmees zijn veel voorkomende vogels. Wandelaars, fietsers en ruiters zijn welkom op de aangeduide paden, kinderen kunnen hun hartje ophalen in het speelbos.
Van zonsopgang tot zonsondergang.
Deze stenen bergmolen uit 1861-62 staat op een 'belt' of berg, 28 meter boven de zeespiegel. Hij is de laatste overblijver van de vele molens die Rijkevorsel ooit rijk was. De bovenkruier is uitgerust met één koppel molenstenen om graan te malen. De vijftien ton zware molenkap draait op een Engels gietijzeren kruiwerk.
In de landloperskapel van Merksplas-Kolonie is in de kelder een museum ingericht. Er zijn twee verhaallijnen. 'Straffen en misdrijven door de eeuwen heen' schetst het ontstaan en de evolutie van het Belgisch gevangeniswezen en focust op de evolutie van de mensenrechten in gevangenissen. Het tweede thema is: 'Het leven zoals het was'. Je maakt kennis met de vagebonden in de landloperskolonies.
Zowel Merksplas-Kolonie als Wortel-Kolonie, enkele kilometers noordelijker, zijn de enige plaatsen in België waar gevangenen die tijdens hun verblijf stierven ook een laatste rustplaats kregen. In Merksplas werden tussen 1875 en 2000 ongeveer 6000 landlopers of gevangenen begraven. De meesten hadden geen familie (meer) of hun familieleden weigerden een begrafenis in hun geboorteplaats. Zowel katholieken als atheïsten kregen hier een eenvoudig wit kruis ter nagedachtenis.
Dit bedehuis is eigenlijk een volwaardige kerk. In 1899 werd zij in gebruik genomen en toegewijd aan O.L.V.-Hemelvaart. Opmerkelijk aan de kapel is dat het koor niet naar het oosten is gericht (zoals gebruikelijk bij katholieke kerken), maar naar het westen. Op de toren prijkt bovendien geen haan, maar een kruis. Architect Victor Besme vond de wereldse verbondenheid met de tegenoverliggende gevangenis belangrijker dan de katholieke gebruikelijkheden.
In de naaldbossen van de Kempen tref je heel vaak de vliegenzwam (Amanita muscaria) aan. Vroeger werd hij gebruikt om vliegen te verdelgen, vandaar de naam. De witte stippen op het hoedje zijn overblijfselen van het omhulsel waar de volledige paddenstoel in verpakt zat onder de grond. Wegens zijn hallucinogene eigenschappen werd hij vaak toegepast in godsdienstige rituelen.
In de uithoek van de provincie Antwerpen werden in de 19de eeuw twee Rijksweldadigheidskolonies uitgebouwd: een in Wortel en een in Merksplas. Landlopers en bedelaars die iets op hun kerfstok hadden werden er 'heropgevoed'. Merksplas kon tot 2000 mannen opvangen. Ze werden er omgeschoold tot landbouwer. Na de afschaffing van de wet op de landloperij werd Merksplas-kolonie ingericht als asielcentrum. Maar op deze fietstocht maak je ook kennis met de aardbeienteelt van Merksplas, ontdek je een uniek stuifduinengebied en fiets door de mooie Zwartgoorheide.
Na aankoop kun je jouw Knooppuntergids op deze website registreren. Zo krijg je toegang tot de meest actuele versie van de routes uit je gids en alle extra informatie en mogelijkheden. Je kunt je gids activeren met de persoonlijke unieke code die je vooraan in je boek terugvindt.